Forum Wiceprzewodniczącego Sejmowej Komisji Infrastruktury

piechocinski

Fundusz Kolejowy Lepiej nie znaczy dobrze

12 lutego Ministerstwo Transportu skierowało do konsultacji międzyresortowych projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie zatwierdzenia programu rzeczowo-finansowego wykorzystania środków kolejowych w latach 2007-2008.W roku poprzednim uruchomienie Funduszu Kolejowego powołanego ustawą z dnia 16 grudnia 2005 i działającego jako wyodrębniony rachunek bankowy prowadzony przez Bank Gospodarstwa Krajowego nastąpiło faktycznie w drugiej połowie roku.

Dopiero po podpisaniu w dniu 2 czerwca 2006 r. z PKP Polskie Limie Kolejowe
S.A. umowy trzyletnij o dofinansowanie utrzymania i remontów infrastruktury
kolejowej oraz z PKP ,, Przewozy Regionalne’’ sp. z o.o i PKP Intercity
sp.z oo trzyletnich umów ramowych i umowy rocznej na 2006 rok o
dofinansowanie kolejowych pasażerskich przewozów międzywojewódzkich i
międzynarodowych wykonywanych na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej w
ramach usług publicznych możliwe było uruchomienie środków FK .

Prace nad przygotowaniem projektów umów rozpoczęto pod koniec listopada
2005 r., tj. równolegle do trwających w Sejmie RP prac nad „pakietem ustaw
kolejowych”, które zawierały podstawę prawną do zawarcia tych umów. Zgodnie
z przepisami znowelizowanej w grudniu 2005 r. ustawy o transporcie
kolejowym , które weszły w życie w dniu 9 lutego 2006 r. konieczne było
przygotowanie, wynegocjowanie i uzgodnienie 7 projektów następujących umów:

1) o dofinansowanie utrzymania i remontów infrastruktury kolejowej
realizowanych przez PKP PLK S.A. w okresie 09.02.2006 r. -08.02.2009 r. (
umowa trzyletnia );
2) ramowej o świadczenie usług publicznych publicznych z „ PKP Intercity”
sp. z o.o. – przewozy międzynarodowe ( umowa trzyletnia ) ;
3) o organizowanie, wykonywanie i dotowanie międzynarodowych kolejowych
przewozów pasażerskich na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej realizowanych
przez „ PKP Intercity „ sp. z o.o. w ramach usług publicznych w okresie
09.02.2006 r.- 31.12.2003 r. ( umowa roczna )
4) ramowej o świadczenie usług publicznych z „ PKP Przewozy Regionalne”
sp. z o.o. – przewozy międzynarodowe ( umowa trzyletnia )
5) o organizowanie, wykonywanie i dotowanie międzynarodowych kolejowych
przewozów pasażerskich na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej realizowanych
przez „ PKP Przewozy Regionalne” sp. z o.o. w ramach usług publicznych w
okresie 09.02.2006 r. – 31.12.2003 r. ( umowa roczna );
6) ramowej o świadczenie usług publicznych z „ PKP Przewozy Regionalne” sp.
z o.o. – przewozy międzywojewódzkie ( umowa trzyletnia ) ;
7) o organizowanie, wykonywanie i dotowanie międzywojewódzkich kolejowych
przewozów pasażerskich pociągami krajowymi realizowanych przez „ PKP
Przewozy Regionalne’’ sp. z o.o. w ramach usług publicznych w okresie
09.02.2006 r. – 31.12. 2013 r. ( umowa roczna ) .

Szczególnie istotnym elementem wszystkich ww. umów była część regulująca
zasady przekazywania i rozliczania dotacji budżetowej ,której zapisy
musiały spełnić wymagania wynikające z przepisów ustawy o finansach
publicznych ,a jednocześnie być wykonalne dla podmiotów otrzymujących
dofinansowanie. Przygotowanie i ostateczne ustalenie właściwych zapisów tej
części wszystkich umów wymagało szeregu uzgodnień zarówno wewnątrz Resortu
,jak i z ww. spółkami PKP.

Negocjacje umów z przewoźnikami kolejowymi oraz z zarządcą infrastruktury
obejmowały także szczegółowe uzgodnienia mające na celu określenie programu
rzeczowego ,który został objęty dofinansowaniem ,w tym określenie kosztów ,
które mogą być pokrywane ze środków budżetowych. Ostateczne uzgodnienie
tego zakresu umów możliwe było jednak dopiero po uchwaleniu przez Sejm RP
ustawy budżetowej na rok 2006 , tzn. po uzyskaniu pewności odnośnie
ostatecznej wysokości dotacji budżetowych przewidzianych na dofinansowanie
przewozów międzywojewódzkich i międzynarodowych oraz utrzymania i remontów
infrastruktury kolejowej .

Ponadto celu zapewnienia prawidłowości wydatkowania środków budżetowych
wszystkie umowy opiniowane były przez Ministra Finansów .

Niemniej jednak najważniejszą sprawą wymagającą uregulowania , od której
uzależniony był termin podpisania umów było zagwarantowanie odpowiedniego
poziomu dofinansowania przewozów międzywojewódzkich i międzynarodowych oraz
utrzymania i remontów infrastruktury kolejowej w latach 2007 , 2008 i
częściowo w 2009 r.
Zgodnie z przepisami ustawy o transporcie kolejowym ( art. 38a i art. 40 i
40a ) dofinansowanie ze środków budżetu państwa utrzymania i remontów
powszechnie dostępnej infrastruktury kolejowej oraz kolejowych pasażerskich
przewozów międzywojewódzkich i międzynarodowych w komunikacji krajowej
realizowanych w ramach usług publicznych jest realizowane na podstawie umów
zawieranych przez ministra właściwego do spraw transportu z zarządcą
infrastruktury i przewoźnikami kolejowymi na okres nie krótszy niż trzy
lata .Przepisy ustawy stanowią także , że w umowach tych należy określić
poziom dofinansowania zadań objętych umowami w tym okresie .Określenie w
umowach trzyletnich wielkości środków jakie zostaną przeznaczone w
kolejnych latach na dofinansowanie zadań objętych umowami , możliwe było
tylko przy jednoczesnym zagwarantowaniu , iż środki w wysokości
wynikającej z umów zostaną przewidziane w ustawach budżetowych na następne
lata . Gwarancją taką jest ustanowienie przez Radę Ministrów w drodze
uchwał na podstawie z art. 117 ustawy o finansach publicznych odpowiednich
programów wieloletnich określających limity wydatków budżetu państwa na
cele objęte takimi programami . Programy takie stanowią podstawę do ujęcia
w ustawach budżetowych w poszczególnych latach zadań i kwot dotacji na ich
dofinansowanie w wysokości wynikającej z programów . Zgodnie z art. 117
ust.1. programy wieloletnie ujmowane są w wykazie stanowiącym załącznik do
ustawy budżetowej na dany rok .

Uchwalenie przez Radę Ministrów programów wieloletnich , stanowiłoby
podstawę dla Ministra Transportu do określenia wielkości dofinansowania
zadań objętych programami w zawieranych trzyletnich umowach z zarządcą
infrastruktury i przewoźnikami kolejowymi , a tym samym byłoby właściwym
wykonaniem przepisów ustawy o transporcie kolejowym .

W związku z tym przygotowane zostały dwa programy pn.
1),, Dofinansowanie utrzymania i remontów powszechnie dostępnej
infrastruktury kolejowej w latach 2006-2009’’
2) ,, Dofinansowanie międzywojewódzkich i międzynarodowych –prowadzonych na
obszarze Rzeczypospolitej Polskiej –pasażerskich przewozów kolejowych ,
wykonywanych na podstawie umowy o świadczeniu usług publicznych latach
2006-2009’’
i wraz ze stosownymi projektami uchwał Rady Ministrów , po uzgodnieniach
międzyresortowych zostały przekazane do rozpatrzenia przez Komitet Rady
Ministrów, a następnie przez Radę Ministrów. W związku z tym , iż
rozpatrzenie tych programów było kilkakrotnie odkładane , a następnie Rada
Ministrów zdecydowała , iż będą przedmiotem obrad łącznie z projektem
,, Strategii dla transportu kolejowego do roku 2009 ‘’ , gdyż stanowią
wykonanie części tej ,, Strategii …’’ odkładano termin podpisania umów.
Ostatecznie przyjęto wewnątrz Rządu interpretację ,ze programy te mogą być uchwalone
przed przyjęciem „ Strategii… „ponieważ „ Strategia dla transportu
kolejowego do 2009 roku „w części dotyczącej zagadnień związanych z
dofinansowaniem z budżetu Państwa w utrzymania i remontów infrastruktury
kolejowej oraz kolejowych pasażerskich przewozów międzywojewódzkich i
międzynarodowych jest kontynuacją „ Strategii restrukturyzacji i
prywatyzacji Grupy PKP S.A..”., przyjętej przez Radę Ministrów dniu 22
lutego 2005 r. wykonaniem której były ustawy kolejowe uchwalone w grudniu
2005.W zaistniałej sytuacji bez względu na brak ww. Programów ,podpisano
umowy trzyletnią z PKP PLK S.A.o dofinansowaniu utrzymania i remontów
infrastruktury kolejowej oraz trzyletnie umowy ramowe z przewoźnikami
kolejowymi o dofinansowanie przewozów międzywojewódzkich i międzynarodowych
bez określenia w tych umowach wielkości dofinansowania w latach 2007 ,2008,
2009 oraz na ich podstawie przekazano w formie zaliczek środki w kwotach
odpowiadających 1/11 części dotacji przypadającej dla każdego podmiotu w
2006 roku.

Nieco inaczej przebiegało uruchomienie środków z Funduszu Kolejowego. Ustawa
o Funduszu Kolejowym weszła w życie w dniu 09 lutego 2006 r. Zasady
wydatkowania środków Funduszu wynikają zgodnie z artykułem 9 ustawy z
programu rzeczowo-finansowego wykorzystania środków Funduszu ,
zatwierdzonego przez Rade Ministrów. Ze względu na termin wejścia w życie
ustaw o Funduszu Kolejowym , fakt, iż rok 2006 był pierwszym rokiem
funkcjonowania Funduszu ,a także brak doświadczeń w wykorzystywaniu tego
rodzaju źródeł finansowania infrastruktury kolejowej ,pierwszy program
obejmował zadania ,które realizowane będą w ciągu jednego roku. Ponadto w
związku z tym ,iż szacowane w wpływy z opłaty paliwowej na rachunek
Funduszu w roku 2006 zostały pomniejszone o wpływy za miesiące styczeń
i luty ,a także nie wykorzystano żadnych żadnych innych źródeł wpływów na rachunek Funduszu (
np. kredyty ,obligacje ) .

.

Po wprowadzonych zmianach w roku 2006 ,zgodnie z Programem ,środki z
Funduszu Kolejowego wydatkowane będą w następujący sposób :
-9.861,3 tyś. zł na inwestycje w infrastrukturze
-71.947,2 tyś zł. na remonty i utrzymanie infrastruktury kolejowej
-127.741,5 tyś . na pokrycie utraconych przez przewoźników kolejowych
przychodów latach 2002 -2003 z tytułu obowiązujących ustawowych ulg
taryfowych krajowych przewozach pasażerskich
-5.450 tyś zł .pozostawiono w rezerwie.

Prace nad uruchomieniem Programu rzeczowo-finansowego łącznie na lata 2007 i 2008 należy ocenić pozytywnie. Ministerstwo transportu planuje w roku 2007 podzielić Fundusz Kolejowy następująco :inwestycje 181,2 mln zł ( w tym 171,2 na zadania inwestycyjne PLK,10 mln dla SKM w Trójmieście,12 mln na remonty i utrzymanie infrastruktury,152 ,2 mln na pokrycie utraconych przez przewoźników kolejowych przychodów w latach 2002-2003 z tytułu obowiązujących ustawowych ulg taryfowych w krajowych przewozach pasażerskich) .Planuje się zachowanie5,8 mln złotych w rezerwie.Taki plan oznacza ,że w rozdysponowane będą w całości środki pochodzące z udziałów Funduszu Kolejowego z opłaty paliwowej (szacowane w 2007 roku na 351 mln) .Tym bardziej dziwić musi projektowana w roku 2008 kwota wydatków z FK przy uwaga założeniu mniejszych ( brak uzasadnienia z jakich powodów wpływów z opłaty paliwowej -325 mln zł).Do konsultacji skierowano bowiem projekt następującego podziału środków w 2008 roku.Inwestycje 306 mln złotych w tym 297 dla PLK i 9,1 dla SKM w Trójmieście.Rząd więc kolejny raz nie planuje sięgnięcia do innych źródeł ,z których można zasilić FK przy dramatycznie dużych potrzebach zakresie remontów i modernizacji .Deklaruje się zaciągnięcie kredytu w Banku Światowym czy EBI na te cele ale rynek kolejowy wielokrotnie już miał okazję negatywnie zweryfikować te życzenia Resortu Transportu.

Zastanawiające jest ,ze po zeszłorocznych doświadczeniach Rząd nie zdecydował się aby projekt rozporządzenia był dołączony do projekty ustawy budżetowej i równolegle z postępem prac nad ustawą matką dla finansów państwa trwały konsultacje w sprawie Programu rzeczowo finansowego dla Krajowego Funduszu Drogowego i Funduszu Kolejowego.Szybkie bowiem udostępnienie środków z tych funduszy celowych przyśpiesza i ułatwia administracji drogowej proces modernizacji infrastruktury transportowej państwa. Jak pokazały bolesne doświadczenia drogowców braku elastyczności rozwiązań prawnych i nie podjęcie decyzji Rządu w grudniu 2006 roku w sprawie nowelizacji Programu także w tym obszarze aktualne jest powiedzenie kto szybko daje dwa razy daje.