Forum Wiceprzewodniczącego Sejmowej Komisji Infrastruktury

piechocinski

Trochę info o układzie z Schengen

Układ Schengen z 1985 roku
W dniu 14 czerwca 1985 r. w pobliżu luksemburskiej miejscowości Schengen podpisano porozumienie o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach (tzw. Układ z Schengen między krajami Unii Gospodarczej Beneluksu, Francją i RFN). Umowa ta, chociaż zawarta poza wspólnotowym porządkiem prawnym pomiędzy wybranymi państwami członkowskimi, otwarta była dla pozostałych krajów WE.
Układ z Schengen wyznaczył swoim sygnatariuszom ambitny cel - całkowite zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych Wspólnot oraz automatyczne kompensacyjne przeniesienie tej kontroli na granice zewnętrzne wraz ze wzmocnieniem ich ochrony. Spełnienie warunku osiągnięcia wysokiego poziomu bezpieczeństwa wewnętrznego w ramach Wspólnot zależało też od skuteczności współdziałania służb policyjnych, migracyjnych oraz administracji celnych Stron Umowy (tzw. krajów Schengen), zwłaszcza odnośnie przeciwdziałania i zwalczania przestępczości zorganizowanej.
Umowa ta, nazywana w skrócie Schengen I, miała wejść w życie 1 stycznia 1990 r., jednakże w związku z koniecznością wcześniejszego przeprowadzenia kosztownych i starannych przygotowań technicznych w państwach Schengen, nastąpiło to znacznie później. Dopiero 22 grudnia 1994 r. przedstawiciele państw złożyli wspólną deklarację o gotowości wywiązania się z zobowiązań wynikających z Układu, który wszedł w życie, w związku z koniecznością ratyfikowania go przez wszystkie państwa-strony, dopiero 26 czerwca 1995 r.

Konwencja Wykonawcza do Układu z Schengen z 1990 roku
Nie uzgodnienie w Umowie z Schengen praktycznych aspektów współpracy, spowodowało konieczność kontynuowania prac nad systemem Schengen.
Dlatego po pięciu latach od zawarcia pierwszego porozumienia, 19 czerwca 1990 r., podpisano Konwencję Wykonawczą do Układu z Schengen, znoszącą ostatecznie kontrole na wspólnych granicach wewnętrznych jej państw-stron. Ten dokument niesie ze sobą praktyczne rozwiązania w przedmiotowym zakresie, bowiem Układ z 1985 r. odnosił się jedynie do ułatwień w ruchu granicznym. Konwencja stanowi natomiast uszczegółowienie podstawowego porozumienia i jest od niego znacznie obszerniejsza (142 artykuły Konwencji wobec 33 Układu). Zasadniczym celem Konwencji było zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego na terytorium Schengen oraz urzeczywistnienie swobody przepływu osób.
Konwencja Wykonawcza wprowadziła szeroki wachlarz środków kompensacyjnych, które miały na celu wyrównanie „deficytu” bezpieczeństwa powstałego wskutek zniesienia kontroli osobowych na granicach wewnętrznych

Środki kompensacyjne przewidziane w Konwencji Wykonawczej z 1990 roku:
• jednolity reżim przekraczania granic zewnętrznych (lądowych, morskich i powietrznych) oparty o przepisy prawa wewnętrznego danego państwa, lecz uwzględniający równolegle interesy i bezpieczeństwo pozostałych państw Schengen – Tytuł II, Rozdział 2 Konwencji;
• ujednolicenie polityki wobec cudzoziemców w zakresie wiz – Tytuł II, Rozdział 3 (krótko i długoterminowych), warunków ruchu turystycznego – Tytuł II, Rozdział 4, oraz prawa do odmowy wjazdu na terytorium Schengen – Tytuł II, Rozdział 5;
• uwspólnotowienie procedur azylowych w zakresie tzw. reguł właściwości, wskazujących, które państwo powinno rozpatrywać wniosek o udzielenie azylu, niezależnie od tego, w którym kraju Schengen złożono go – Tytuł II, Rozdział 7; reguły te nie obowiązują już w związku z wejściem w życie 1 września 1997 r. Konwencji Dublińskiej w sprawie azylu z 15 czerwca 1990 r.;
• zasady i środki współpracy policyjnej, w tym wymiana informacji policyjnych i oficerów łącznikowych, obserwacja transgraniczna oraz pościg transgraniczny – Tytuł III, Rozdział 1; przepis ten wyraźnie implikuje, że przepisy Konwencji mogą być stosowane także w ramach prac policyjnych prowadzonych wewnątrz kraju, a nie wyłącznie w odniesieniu do działań granicznych i nadgranicznych;

• współpraca sądownicza w sprawach karnych i ekstradycyjnych (uzupełniająca przepisy odnośnych konwencji Rady Europy z 1957 r. i 1959 r.), w tym ułatwienia procedur ekstradycyjnych, przekazywania dokumentów w trybie pomocy prawnej w różnych fazach postępowania karnego, rozciągnięcie współpracy na przestępstwa podatkowe, wykonywanie zagranicznych orzeczeń sądowych oraz stosowanie zasady ne bis in idem – Tytuł III, Rozdziały 2-5;
• współpraca w zwalczaniu handlu narkotykami i środkami odurzającymi, w ramach której przewidziano powołanie stałej grupy roboczej złożonej z przedstawicieli władz policyjnych i celnych z poszczególnych krajów Schengen, w celu wypracowania bardziej skutecznej polityki antynarkotykowej, a także aby uwzględnić praktyczne i techniczne aspekty współpracy w tej dziedzinie – Tytuł III, Rozdział 6;
• wspólne zasady dotyczące posiadania, transportu oraz obrotu bronią palną i amunicją – Tytuł III, Rozdział 7, a także transportu i obrotu towarami – Tytuł V; te pierwsze zostały uwzględnione następnie w dyrektywie Rady 91/477/EWG z 18 czerwca 1991 r., a te ostatnie przestały obowiązywać w związku uruchomieniem 1 stycznia 1993 r. wspólnotowego Rynku Wewnętrznego;
• stworzenie i funkcjonowanie Systemu Informacji Schengen – Tytuł IV, Rozdziały 1-2 oraz zasad ochrony danych osobowych – Tytuł IV, Rozdział 3 oraz Tytuł VI).

26 marca 1995 r. Konwencja weszła w życie w stosunku do Belgii, Niemiec, Francji, Luksemburga, Holandii, Hiszpanii i Portugalii, w dniu 29 kwietnia 1998 r. wobec Włoch i Austrii, następnie 26 marca 2000 r. wobec Grecji oraz 25 marca 2001 r. w odniesieniu do Danii, Finlandii i Szwecji oraz stowarzyszonej z Schengen Islandii i Norwegii. Tym samym w ramach Schengen współpracuje obecnie 15 krajów, w tym 13 państw członkowskich Unii Europejskiej. Natomiast Irlandia i Wielka Brytania nie zdecydowały się przystąpić ani do Układu z Schengen, ani do Konwencji Wykonawczej Schengen.

Na mocy Traktatu Amsterdamskiego, który wszedł w życie 1 maja 1999 r., acquis Schengen zostało włączone do prawa Unii Europejskiej.